tgoop.com/Bar_Madar3_Ab/174
Last Update:
📝توجه به سنت‌های اجتماعی-حقوقی؛ زیربنای تحقق كارآمدی در مدیریت آب
✍🏼 سیداحمد حسینی - پژوهشگر حقوق و سیاست آب
▪️ پرده اول : با پیش‌بینی وضعیت کم‌بارشی در سال آبی پیش‌رو، از هم‌اکنون رسانه‌های جمعی از مردم درخواست مشارکت برای کاهش مصرف آب را شروع کردند. از سویی در سرزمینی زندگی می‌کنیم که در حدود ۵۵% آب مورد نیاز در سالهای نرمال از منابع آب زیرزمینی برداشت شده است، با این حال با بحران شدید ناترازی در منابع آب زیرزمینی مواجه هستیم، و از پیامدهای آشکار این بحران می‌توان به فرونشست زمین اشاره کرد که مدام در رسانه‌ها برجسته می‌شود. حال در سالهای کم‌بارش مانند امسال، انتظار می‌رود که فشار بر برداشت از این منابع راهبردی بیشتر خواهد شد.
▪️پرده دوم : در حدود دو دهه طرح ملی با عنوان "تعادل‌بخشی آبهای زیرزمینی" در وزارت نیرو در جریان است. این طرح با تخصیص میلیاردها تومان بودجه و صرف هزاران ساعت از سوی كارگزاران دولتی و کارشناسان مرتبط پی‌ريزی شده است. هدف این طرح توسعه مشارکت مردم برای بهبود وضعیت کمی و کیفی آبهای زیرزمینی و حل بحران ناترازی در منابع آب زیرزمینی بوده است. حال سوال این است چرا علی‌رغم تعریف انبوهی از قوانین، آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و استانداردها و پیاده‌سازی بروکراتیکِ آن از سوی نهادهای رسمی مانند وزارت نیرو یا جهاد کشاورزی، مشکل ناترازی در منابع آبهای زیرزمینی حل نشده است؟ چرا مشارکتِ مردم که پشتوانه اصلی تحقق اهداف چنین پروژه‌هایی است پس از دو دهه هنوز صورت نگرفته است؟
▪️ در مدیریت نوین آب، از منظر مطالعات اجتماعی باید به مفهوم بنیادین institutions توجه جدی شود. institutions که از آنها تحت عنوان "سنت‌های اجتماعی-حقوقی" بایستی یاد کرد (مثل وقف، مالکیت و ...) در متون آکادمیک فارسی تحت عنوان «نهاد» و «نهادگرایی» برگردان شده است؛ که البته با تعریف مصطلح از نهاد/سازمان در متون فارسی کاملا متفاوت هست.
▪️ در چارچوب منطق و عقلانیت انتقادی که منبعث از مکتب فلسفی امانوئل کانت است، نهادها یا به بیان دقیق‌تر "سنت‌های اجتماعی-حقوقی" بروندادی از برایند کنشگری انسانها در طول زمان هستند که هدف آنها کمک به سازگاری انسان با مجموعه تحولات محیطی_انسانی و بهبود وضعیت زندگی انسانها است. در نتیجه باید به این نكته توجه جدی داشت كه سنت‌های اجتماعی-حقوقی هم‌راستا با تحولات نظام معرفتی جوامع و کیفیت کنشگری انسانها، تشکیل، تغییر و یا حتّا حذف می‌‌شوند.
▪️ فهم صحیح از "سنت‌های اجتماعی-حقوقی" پشتوانه قاعده‌گذاری‌های صحیح هنجاری (حقوقی) و ارزشی (اخلاقی) هم‌راستا با تحولات فناوری، اجتماعی و سياسی است. در واقع دلیل وجود مدیریت كارآمد آب در كشورهايی مانند كانادا، انگلستان، استرالیا يا كشورهای عضو اتحادیه اروپا فهم صحيح از سنت‌های اجتماعی-حقوقی خودشان به‌ويژه در مقیاس محلی است كه بر پایه آنها می‌توانند اقدام به اصلاح سنت‌های اجتماعی و متعاقباً قاعده‌گذاری‌های موفق و راهگشا ذیل آنها برای تحولات پيش‌روی خودشان کنند.
▪️ در تکمیل کلام، مطالعات جهانی پژوهشگرانی مانند دکتر آرون وُلف در آسیای میانه و غربی گواه بر این موضوع هست كه عدم حل منازعات آبی ریشه در عدم انطباق سنت‌های اجتماعی-حقوقی (مانند سنت مالكيت) با تحولات به‌وقوع پيوسته يا پيش‌رو در یک منطقه دارد. بنابراین حل مسایل اجتماعی آب به‌ویژه در شرایط بحرانی مانند خشکسالی‌ها را نیز در گروه فهم و شناخت صحیح از كاركرد "سنت‌های اجتماعی-حقوقی" آن کشور یا منطقه برمی‌شمارند. موفقیت منطقه یورو در عبور از بحران گاز در زمستان پارسال یا عبور از خشکسالی در تابستان گذشته تماماً برپایه کارکرد اثربخش "سنت‌های اجتماعی-حقوقی" در کلیه سطوح محلی، ملی و فراملی در آن قلمروی سیاسی تلقی می‌گردد.
▪️ با اين تفاسير می‌توان چنین جمع‌بندی کرد که اگر در منطقه‌‌ای نظام‌های سنتی بهره‌برداری از آب سطحی یا زیرزمینی مانند کاریزها بدون منازعات جدی و به صورت پایدار در حال بهره‌برداری هستند، بايد اذعان كرد كه سنت‌های اجتماعی-حقوقی (به‌طور مثال سنت حقوق مالکیت) در آن منطقه تا حدود قابل قبولی توانسته‌اند مبتنی بر تحولات معرفتی در دوره معاصر به صورت عرفی بازتعریف گردند. موضوعی که نظام‌های سیاسی در ایران معاصر پس از مشروطه در مواجه با فهم سنت‌های اجتماعی-حقوقی و بازتعریف قانونی آن دچار اختلال جدی در سیاست‌گذاری‌های خود بوده‌اند. از مثال‌های موفق در موضوع انطباق عرفی سنت‌های اجتماعی-حقوقی با تحولات مدرن كه موجب مشارکت معنادار مردم در موضوع گردیده و در نتیجه آن، نظام بهره‌برداری آب در آن منطقه به صورت مستمر و پایدار شکل گرفته و ادامه یافته است، شرکت آبیاری مجن در استان سمنان و بنگاه آبلوله در شهر بيرجند هستند.
#تاریخ_آب
#مدیریت_آب
#مسأله_آب
🆔@Bar_Madar3_Ab
BY پویش فکری «بر مدار آب»
Share with your friend now:
tgoop.com/Bar_Madar3_Ab/174