🔻آیا قصه‌ی اسلام به سر رسیده است؟

... تجربه‌ها موجب شده که نسل جدیدتر تجددگرایان مسلمان، پروژه‌ی خودشان را دائما و آگاهانه «حداقلی» کنند؛ به این معنا که بیشتر به این فکر کنند که روحیه‌ی دینی را حفظ کنند، فقه اسلامی را نو کنند، الهیات اسلامی را بازسازی کنند و احیاناً به پاره‌ای از نابسامانی‌ها یا ظلم‌ها اعتراض کنند و نقشی بیش از این برای خود قائل نیستند. به ویژه آن‌ها با ایده‌ی «حکومت دینی» دیگر اساساً مخالف اند. این بازآموزی  به‌خاطر آن چیزی است که آقای محمدعلی امیرمعزی، اسلام‌شناس در دانشگاه سوربن، از آن تحت‌عنوان «یادگیری به میانجی رنج» یاد کرده است. یعنی به میانجیِ رنج و بلایی که به سبب حداکثری‌گرایی دینی غیر دموکراتیک بر سر جهان اسلام آمده، تجددگرایان مسلمان آموخته‌اند که باید پروژه‌ی خودشان را طوری بازسازی کنند که رنج غیر ضروری‌ به آدمیان وارد نشود. 

متن کامل مصاحبه با یاسر میردامادی: «کارکرد» اسلام در دنیای کنونی از نگاه‌ جریان‌های فکری مختلف

@AmirMoezzi

🎧 واكاوى شیعه‌شناسی دکتر امیرمعزّی با تکیه بر مقاله تشیع و قرآن


🎤 دکتر حمیدرضا شریعتمداری

📅   ۲۴اسفندماه ۱۴۰۱

📚 انجمن مباحثات قرآنی
@AmirMoezzi

🔻پرسش‌هایی تاریخی درباره علی که پاسخ روشنی ندارند

@AmirMoezzi

🔻منظور من از تشیع نخستین، تشیعی است برآمده از متون حدیثی
🔻خوانش‌های مختلف تشیع نخستین، بر مدار امام‌شناسی است

@AmirMoezzi

🔹اینجا، مجالی برای خوانش آثار دکتر محمدعلی امیرمعزی است.
🔸این مجال، رسمی نیست.
🔹این مجال، تاییدکنندۀ بی‌چون‌و‌چرای دکتر نیست؛ بلکه دعوتی است به پژوهش.
🔸https://www.tgoop.com/AmirMoezzi

🔸پیرامون کتاب «تشیع چیست؟»
✍️سیدکمال کشیک‌نویس‌رضوی

شکل گیری فضای رسانه‌ای اواخر سده بیستم درباره شیعه در پی رویدادهای مهم خاورمیانه چون انقلاب اسلامی در ایران(1979)، ضرورت تلاش‌های علمی بی‌طرفانه‌ای را درباره تشیع ایجاد کرده است. پژوهش‌هایی که باید به این پرسش بنیادین پاسخ دهند که «تشیع چیست؟»، کاری که در هیچ رسانه‌ای به دقت و انصاف صورت نمی‌گیرد.
در ترسیم آن تصویر رسانه‌ای، گاه اطلاعات نادرست درباره تشیع، تاثیری بسزا داشته‌اند به‌ویژه که محدود ساختن تشیع به بُعد سیاسی و تلقی از آن به عنوان یک حزب، سبب شده تا تاریخ آن به تلاشی برای تشکیل «جمهوری اسلامی» تقلیل یابد.
این کتاب تلاشی است برای بازنمایی تشیع اصیل از خلال متون اولیه و کهن آن و گوش زد این نکته که تشیع، یا هر فرقه و مذهبی دیگر، اصولا واحدی یکپارچه و همگن نیست و در شناخت و تجزیه و تحلیل آن باید به مسائل درونی آن توجه کرد.
امیرمعزی میان کار خود و آثار دیگرانی چون ارجمند و هالم و مؤمن از سویی و مادلونگ و کلبرگ و کالمارد تمایز قایل می‌شود و مدعی است که این اثر تعدیل کننده نگاه آنان به تشیع است. وی آثار دیگر را در زمینه‌های خاص، عالی توصیف می‌کند ولی آنچه مدنظر خودش در این اثر است، رفتن به «قلب تشیع» است. هدف اصلی این پژوهش بررسی ساختارهای پیچیده و متعدد آموزه های شیعی است که به درک اندیشه‌ورزی شیعیان و در نهایت فهم نحوه عملکرد آنان می‌انجامد.
به نظر نمی‌رسد ترکیب روش‌های تاریخی، به‌ویژه تاریخ دقیق متون و آنهایی که از پدیدارشناسی آگاهی شیعه استفاده کرده‌اند، کاری پوچ یا غیرقابل عبور باشد. بین یک تاریخ گرایی که از واقعیت معنوی اولیه دور است و یک پدیدارشناسی گاه بی‌دغدغه که در آن تاریخ نادیده گرفته می‌شود، امیرمعزی  به دنبال راه میانه است.
همچنین امیرمعزی کوشیده حدفاصل کار خود با آنچه دیدگاه هانری کربن درباره معنویت اسلام شیعی می گوید را  مشخص کند و به گونه‌ای کار خود را «بی‌وفایی» به تلاش های کربن در اسلام ایرانی توصیف کرده است. هرچند خود را وام دار کربن و رویکرد پدیدارشناسانه وی می‌داند.
این کتاب امیرمعزی نیز به مانند  آثار دیگرش، پیرامون این ایده محوری است که فهم شیعیان در سده‌های نخستین به ویژه در سده اول و دوم از مسأله «امام/عقل» چه بوده است. بی توجهی به این مسأله را، امیرمعزی از معایب سنت یکصد ساله مطالعات شیعی در غرب می‌داند و متذکر می‌شود که آنچه تا کنون درباره شیعه بیان شده، بایسته بازخوانی است با مدنظر قرار دادن فهمی جدید از بنیادی‌ترین مسأله در تشیع، یعنی «امام».
البته سوء فهمی از این ایده امیرمعزی شکل گرفته مبنی بر اینکه امیرمعزی مبلغ تشیع غالی‌گرایانه است و می‌کوشد آن را إحیا کند که به گمانم بسیار سخن ناصواب و بی استدلالی است؛ چراکه امیرمعزی اساساً در سنت علمی یا دینی جامعه شیعی قلم نمی‌زند بلکه کاملاً روشمند در هوای مطالعات اسلامی و شیعی غرب تنفس می‌کند.
از طرفی برخی بدون بررسی دقیق، ایده امیرمعزی را نظریه رقیب مدرسی طباطبایی دانسته اند که این هم  خطایی آشکار است؛ به ویژه که مدرسی طباطبایی اساساً در کتاب «مکتب در فرآیند تکامل» درصدد بیان نظریه‌ای درباره تشیع نیست و صرفاً برداشت‌های ناقص از کتاب ایشان سبب شده این ذهنیت برای ما شکل بگیرد.
به نظر می‌رسد تلاش‌های امیرمعزی در بهره‌مندی از سه روش هرمنیوتیک، فیلولوژی و فنومنولوژی، توانسته تعدیلی در پژوهش‌های غربیان دربارۀ تشیع ایجاد کند.
این کتاب را امیرمعزی با همکاری ژامبه نگاشته است. اصل کتاب به زبان فرانسوی و در 2004 منتشر شده است.
#تشیع_چیست؟
#امیرمعزی
🔸https://www.tgoop.com/AmirMoezzi

🔷️ نقد مادلونگ بر دیدگاه امیرمعزی
🔸️تاریخچه مفیدی از کلام شیعی به قلم آقای مادلونگ در این مجلد موجود است که مناسب است به فارسی ترجمه شود:

https://books.google.com/books/about/The_Study_of_Shi_i_Islam.html?id=Hv9fAwAAQBAJ

در این مقاله که به شکل مقدمه‌ای از سوی استاد ما آقای مادلونگ نوشته شده، نقدی هم بر دیدگاه آقای امیرمعزی دیده می‌شود درباره طبیعت تشیع قدیم. آقای مادلونگ در این مقاله، دیدگاه آقای امیرمعزی را رد می‌کند و قبول نمی‌کند.
(حسن انصاری)
@azbarresihayetarikhi
@AmirMoezzi

🔺شماره ویژه «بایگانی‌های مطالعات اجتماعی ادیان» درباره «قرآن مورخان»

🔺 Archives de sciences sociales des religions


مجله «بایگانی‌های مطالعات اجتماعی ادیان» که از سوی «موسسه علوم انسانی و اجتماعی» در فرانسه منتشر می‌شود شماره ۱۹۸ (آوریل-ژوئن ۲۰۲۲) خود را به بررسی انتقادی مجموعه قرآن مورخان اختصاص داده است.
مجموعه قرآن مورخان که با ویراستاری محمدعلی امیرمعزی و گیوم دی در سال ۲۰۱۹ منتشر شد مجموعه‌ای است از نیم قرن پژوهش درباره شکل‌گیری، کتابت و تفسیر متن بنیادین اسلام. در این شماره از مجله چهار مختصص به ابراز نکات و نظرات خود درباره این مجموعه می‌پردازند.


فهرست مقالات:

▪️ یک گام در پیشرفت مطالعات متنی و زمینه‌ای کتاب مقدس / Genevieve Gobillot

▪️ تاریخ قرآن: نقد رویکرد در قبال منابع / Asma Helali

▪️ تلاشی برای ادغام تاریخ متن قرآنی / Emmanuel Pisani

▪️ واکنش کنشگران مسلمان به قرآن مورخان در یک محیط مسلمان / Dominique Avon


برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید.

@Islamicstudies
@AmirMoezzi

▪️قبول ولایت امامان، شرط قبولیِ اعمال و عمقِ آن است
▪️آنچه گروهی غلوّ می‌نامند، اساسِ هویت شیعی است
▪️غلوّ، چیزی جز اباحی‌گری نیست

https://www.tgoop.com/AmirMoezzi

🔻سه‌شنبه (۱۸ ژوئیه ۲۰۲۳ / ۲۷ تیر ۱۴۰۲) موسسه مطالعات اسماعیلی، یادبودِ پرفسور «ویلفرد مادلونگ» (۲۰۲۳-۱۹۳۰) را برگزار خواهد کرد.
در این رویداد، ضمن ادای احترام به آن اسلام‌پژوه آلمانی، سهم او در مطالعات اسلامی به طور کلی و مطالعات اسماعیلیه به طور ویژه ارج نهاده خواهد شد.
پژوهشگران از سراسر جهان، چه به صورت حضوری و چه به صورت آنلاین، در مورد میراث علمی پروفسور مادلونگ بحث خواهند کرد.

برای آگاهی از پنل‌های سخنرانی، به لینک پیوست مراجعه کنید.

🔻دکتر امیرمعزی در مصاحبه اخیر خود که با داریوش محمدپور در برنامه فارسی تلویزیون اسماعیلی انجام داد، سخنانی با این محورها گفت:
🔸️تک‌برگی‌بودن تاریخ زندگی محمد و علی [صلوات‌الله علیهما و علی آلهما]
🔸️ما اسلام‌ها داریم؛ سخن از اسلام واقعی مشکل است
🔸️بین ایمان و عقیده تمایز است
🔸️برخی غلوخوانی‌ها، به هدف بالابردن فقیهان است
🔸️علی، برای حقیقت خودش نماز می‌خواند
🔸️حتی بر اساس آزمایش کربن ۱۴ هم نمی‌توان گفت این قرآن، همان قرآن اولیه است
🔸️دین‌ها از شکم عرفان‌ها درآمده‌اند، نه بالعکس

Bâ Ham_ In Conversation with Mohammad Ali Amir-Moezzi_ Esoteric Aspects of Shi'i Islam 13 July 2023

@AmirMoezzi

🔹️دیدگاه‌های مخالف با دیدگاه امیرمعزی پیرامون تدوین قرآن
👤نیکلای ساینای

🔻نیکلای ساینای دانش‌آموختۀ مطالعات عربی از دانشگاه آزاد برلین و استاد مطالعات اسلام در دانشکدهٔ مطالعات شرقی دانشگاه آکسفورد است. از جمله آثار او، کتاب «قرآن: درآمدی تاریخی‌ـ‌‌انتقادی» (۲۰۱۷) به انگلیسی است. این کتاب مقدمهٔ جامعی است بر وضعیت کنونی پژوهش‌های تاریخی‌ـ‌انتقادیِ قرآن که پرسش‌های اصلی این حوزه را در برمی‌گیرد.
او در بخشی از این کتاب این پرسش را مطرح کرده که آیا قرآنی که امروزه در دست ماست همان مواعظ محمد است یا، مشابه برخی بخش‌های بایبل، متنی است که طی چندین نسل بعد از او تکمیل شده؟ ساینای به محققانی اشاره می‌کند ‌که معتقدند متن قرآن تا نیمهٔ دوم قرن هفتم میلادی تغییر می‌کرده و اصلاح می‌شده است. در مقابل، او اعتقاد دارد شواهد متنی و آزمایش‌ها با این نظریه توافق ندارند. تاریخ‌گذاری رادیوکربنِ مصحف‌های کهن روزبه‌روز بیشتر این نتیجه را تثبیت می‌کند که بخش بزرگی از قرآن حداکثر تا ۶۵۰ میلادی تثبیت شده بود. به‌علاوه، شواهد متنی نیز گواهی بر ضد گشودگی متن قرآن نسبت به تغییرات در این سال‌هاست. مثلاً در متن قرآن هیچ اشاره‌ای به رویدادهای مهم تاریخ اسلام بین سال‌های ۶۳۰ تا ۷۰۰ میلادی نمی‌یابیم. به‌علاوه، کاربرد کلماتی که از هنجارهای عربی کلاسیک عدول کرده‌اند (مانند کاربرد «بَکّة» به جای «مکّة») نشان می‌دهد که متن قرآن در فاصلهٔ کوتاهی تثبیت شده و پس از آن دست‌نخورده باقی مانده است. در نهایت، ساینای نتیجه می‌گیرد که رسم عثمانی قرآن حداکثر به نیمهٔ قرن هفتم برمی‌گردد نه پایان این قرن. البته چند دهه طول کشید تا این «رسم» تنها نسخهٔ معتبرِ مصحف شود، چنانکه مثلاً مصحف ابن‌مسعود تا اواخر قرن هفتم در کوفه استفاده می‌شده است.
با مقایسهٔ «پالیمپسِست‌ صنعا» و روایت‌های موجود از مصحف‌های ابن‌مسعود و ابی‌بن‌کعب با مصحف عثمانی به‌ نظر می‌رسد که ترتیب آیات در سوره‌ها در همهٔ این مصحف‌ها مشابه است، هیچ آیهٔ افزوده‌ای وجود ندارد و تنها تفاوت در ترتیب سوره‌ها در مصحف و گاهی برخی کلمات دیده می‌شود. ساده‌ترین توضیحِ این موضوع آن است که فرض کنیم سوره‌ها در زمان حیات محمد شکل گرفته و نهایی شده بودند. خطاب‌های دوم شخص قرآن به پیامبر گواه متنیِ دیگری است که با این فرضیه هماهنگ است. دلیلی ندارد همهٔ این خطاب‌ها را غیرواقعی و ساخته و پرداختۀ نسل‌های بعد از او بدانیم. علاوه بر این، نحوهٔ اشارهٔ قرآن به زندگی محمد، مکان‌ها، مناسک و اعتقادات مردمِ زمانهٔ او تا حد زیادی کنایی و مبهم است که احتمالاً نشان از آشنایی کامل مخاطب با موضوع دارد.
📚 اینجا منبع این متن است؛ نیز برای مطالعه بیشتر بنگرید.
@AmirMoezzi

🔻ویژگیِ امام سوم
✍دکتر محمدعلی امیرمعزی


حسین بن علی پس از وفات برادرش حسن، از بیعت با یزید ممانعت ورزید. سپس به مکه بازگشت و در سال ۶۱ق/ ۶۸۰م، به دعوت عده‌ای از پیروانش راهی عراق شد. فقط اعضای خانواده و تعداد اندکی از یاران امام او را همراهی کردند. برای مطالعه‌ی بی‌طرفانه‌ی شرایط تاریخی که منجر به تراژدی کربلا شد، باید در روش‌شناختی دقت زیادی شود. با توجه به جدّی بودن و ظرافت ماهیت موضوع که کمتر از پنجاه سال پس از وفات پیامبر اتفاق افتاد و نوه‌ی او و تقریبا تمام خانواده‌اش به دست امت خود به قتل رسیدند، ما مجبوریم برای رویارویی نظام‌مند از منابع سنی و هم شیعه استفاده کنیم.
برای پژوهش کنونی، باید خودمان را به نتیجه‌گیری مختصر زیر محدود کنیم:
از دیدگاه تاریخی، هیچ شاهدی مبنی بر اینکه امام حسین قصد مبارزه‌ی مسلحانه با مقامات اموی عراقی داشته باشد، وجود ندارد. به نظر می‌رسد که مسلم بن عقیل عموزاده‌ی امام حسین بود که خصومت را آغاز نمود. او که با لشکر پیشتاز حرکت کرده بود، قیام مسلحانه‌ای را در میان شیعیان کوفه آغاز نمود که به زودی سرکوب گردید و اینجا بود که مسلم کشته شد. تقریبا یک هفته بعد، امام حسین که به دقت تحت نظر بود به عراق وارد شد. به دلایلی که هرگز توضیح داده نشده‌اند تلاش‌ها برای مذاکره بی‌نتیجه ماند. سرانجام در روز دهم ماه محرم در سال ۶۱ (دهم اکتبر ۶۸۰) در کربلا، امام و همراهانش با نیروهایی که تعدادشان چندین برابر آنها بود روبرو شدند. امام و تقریبا تمام اعضای خانواده‌اش بدون توجه به سن و سال شهید شدند.
از سوی دیگر وقتی مجموعه‌های امامی مورد بررسی قرار می‌گیرند، دیدگاه پدیدارشناسانه‌ای که به خواننده دست می‌دهد، نشان می‌دهد که موردِ امام سوم از نظر ایدئولوژیکی خیلی مرکب‌تر است از اینکه به امام به عنوان یک شورشی در برابر قدرت امویان نگاه شود. در واقع مطابق آموزه‌های امامان و مجموعه‌های روایی آن‌ها هنگامی که متحد و منسجم و با هم دیده شوند، یک کل غیر قابل حلّی را تشکیل می دهند. هر امام (لاحق) شارح امامان پیش از خود (سابق) است که معنا و منظور حقیقی کلام و عمل آنها را آشکار می‌سازد. تا آنجا که به مورد امام حسين مربوط می‌شود، هیچ یک از جانشینانش، حضور او را در کربلا به عنوان عمل سیاسی با هدف به‌خشم‌آوردن صاحبان قدرت تعبیر نکرده‌اند.
بنا به نظر جانشینان خودِ امام، عمل او به‌عنوان عملِ دوست خدا است که مطابق سرنوشت خود [شهادت] به خواست خدا عمل می‌کند. امام محمد باقر نوه‌ی امام حسین ، گفت: «در زمان جنگ کربلا، خدای تعالی نصرت خود را بر حسین فرود آورد تا آنجا که میان آسمان و زمین قرار گرفت و نزدیک شد که او را بر کوفیان پیروزی دهد. سپس او را مخیّر ساخت که او یا پیروزی و یا ملاقات خدا را انتخاب کند. آن حضرت ملاقات خدای تعالی را اختیار کرد.»
امام رضا نیز با اشاره به آیه‌ای قرآنی (صافات، ۱۰۷) و عمل ابراهیم که آماده بود تا اسماعیل را به خواست خدا قربانی کند، عمل امام حسین را به عنوان ذبح عظیم می‌خواند.
جنگ و قتل عام کربلا از پیش مقدر شده بود تا هم امام به عنوان شهید به سرنوشت خود برسد و هم دشمنان امام آشکار شوند و تا ابد مورد نفرت و لعن قرار گیرند.
امام جعفر صادق گفت: «وصیت به صورت نوشته‌ای سربسته ازآسمان بر رسول خدا فرود آمد و نوشته‌ای سربسته به جز این وصيت، هیچ وقت بر رسول خدا فرود نیامده بود ... .بر آن وصیت مهرهایی بود. پس علی نخستین مهر را باز کرد و بر آنچه مامور بود رفتار کرد. سپس حسن مهر دوم را برداشت و بر آنچه مامور بود رفتار کرد. سپس حسین مهرسوم را باز کرد. دید دستور چنین است که جنگ کن و بکش و کشته شو، با گروهی به منظور شهادت بیرون رو، آنان جز با تو شهید نخواهند شد...».
این کلمات نظری را ارائه می‌دهند که خیلی فراتر از یک شورش مربوط به خواسته‌های سیاسی یا اقتصادی است.
در زمان معاصر، تشیع مبارز، اقدامات خود را براساس سخنان امام حسین و ضرورت‌های سیاسی آن تبیین و توجیه می‌کند. جالب توجه است که متون سیاسیِ معاصر، منحصرا به گفتار و کردار علی (به خصوص آنها که در نهج البلاغه آمده است) و حسین مراجعه می‌کنند بدون توجه به شرح و تفسیر سایر امامان. بدین ترتیب عقاید مذهبی نخستین [با این تفسیر خاص]، به مبانی سیاسی تبدیل گردید. آنچه بسیار جدی است، این است که بیشتر محققان در اثر عدم بررسی متون اصلی، مذهب امامیه را اساسا یک نظریه‌ی سیاسی تعریف کرده‌اند و در همه‌جا برای عقیده دلایل سیاسی تراشیده‌اند؛‌حتی جاهایی که وجود نداشته است.

📚بخشی از ترجمه‌ی کتاب «راهنمای ربانی در تشیع نخستین»

https://www.tgoop.com/AmirMoezzi