بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار

‍ معاهدۀ فین کن اشتاین

ناپلئون می‌خواست اتحادی مثلث بین فرانسه، ترکیه، ایران و بر ضد روس تشکیل بدهد؛ از این رو ژنرال سباستیانی را به قسطنطنیه و چندین هیئت متوالی را به تهران فرستاد. ناپلئون خود از اتحاد با شاه ایران نه فقط عملیاتی بر ضد روسیه در قفقاز انتظار داشت بلکه علاوه بر آن و به‌خصوص می‌خواست انگلستان را که خطرناک‌ترین دشمنان او بودند در هندوستان سراسیمه کند. به همین سبب امپراتور فرانسه به اندازۀ شاه ایران آماده بود که با شاه ایران معاهدۀ فرانسه و ایران را منعقد کند. وی در چهارم ماه مۀ ۱۸۰۷ عهدنامۀ فین کن اشتاین را با سفیر کبیر ایران بست. او بر طبق این وسیله دیپلماسی تمامیت ارضی قلمروهای شاه ایران و از جمله گرجستان را ضمانت می‌کرد: می‌بایست تخلیۀ این کشور از روس‌ها حصول پذیرد و بر اساس یک معاهدۀ صلح، استرداد قطعی آن به ایران تأیید شود. شاه از جانب خود متعهد می‌شد که علیه سپاهیان روس در قفقاز به نبرد پردازد و مناسبات خود را با انگلستان قطع کند و به آن اعلان جنگ بدهد و وارد جرگۀ محاصرۀ قاره‌ای گردد.
از بخت بد این عهدنامه، ناپلئون پس از اندک زمانی به تزار الکساندر اول نزدیک شد. در ملاقات تیلسیت که مسئلۀ مشرق مورد بحث قرار گرفت، امپراتور اتحاد خود با ایران را به حساب نیاورد. از طرف دیگر ژنرال گاردان به تهران وارد شده و معاهدۀ فین کن اشتاین مورد تصویب فتحعلی‌شاه قرار گرفته بود، ولی معاهدۀ تیلسیت همه چیز را به مخاطره می‌افکند و نقشه‌ها را نقش بر آب می‌کرد.
جنگ که عملاً چندی بود بین ایرانیان و روسیان قطع شده بود بار دگر درگرفت. ژنرال روسی مقدمات حمله به ایروان را فراهم آورد. عباس‌میرزا ولیعهد بدین مناسبت به ناپلئون چنین نوشت: «وقتی عقاب صحرا در برابر خواب تسلیم می‌شود، قوش برای حفظ آرامش او سخت بیدار می‌ماند و از آشفته کردن خواب او می‌پرهیزد و آنگاه که گرگ از گرسنگی شدید رنج می‌برد به شیر نزدیک نمی‌شود. با این وصف مارشال گودوویچ به ناگاه به ایروان حمله برده است».
خلاصۀ کلام مخاصمات درمی‌گیرد، ایروان محاصره می‌شود. نخجوان تصرف می‌گردد. به علاوه روس‌ها در دریای خزر ناوگانی تدارک می‌بینند تا به سواحل ایران تاخت آورند. دیگر نمی‌توان به کمک فرانسویان دل بست. تهران سخت دچار تشویش و حیرت می‌گردد. با وجود این به تنهایی خود را از چنگ این مشکلات وحشت‌انگیز می‌رهاند. پادگان ایروان حملات روسیان را پیروزمندانه دفع می‌کند و تلفاتی سنگین بر آنان وارد می‌آورد و آنان را ناگریز می‌سازد تا دست از محاصره بردارند. روس‌ها خود را به تفلیس می‌رسانند و عقب می‌نشینند. رسیدن فصل زمستان عملیات جنگی را متوقف می‌کند.

[سیاست اروپا در ایران، دکتر محمود افشار، ترجمۀ ضیاء‌الدین دهشیری، چاپ سوم ۱۴۰۲، ص ۵۳-۵۷]

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی

@AfsharFoundation

www.tgoop.com/AfsharFoundation/4266

2.38K viewsedited  Jul 8 at 04:23

‍ معاهدۀ فین کن اشتاین

ناپلئون می‌خواست اتحادی مثلث بین فرانسه، ترکیه، ایران و بر ضد روس تشکیل بدهد؛ از این رو ژنرال سباستیانی را به قسطنطنیه و چندین هیئت متوالی را به تهران فرستاد. ناپلئون خود از اتحاد با شاه ایران نه فقط عملیاتی بر ضد روسیه در قفقاز انتظار داشت بلکه علاوه بر آن و به‌خصوص می‌خواست انگلستان را که خطرناک‌ترین دشمنان او بودند در هندوستان سراسیمه کند. به همین سبب امپراتور فرانسه به اندازۀ شاه ایران آماده بود که با شاه ایران معاهدۀ فرانسه و ایران را منعقد کند. وی در چهارم ماه مۀ ۱۸۰۷ عهدنامۀ فین کن اشتاین را با سفیر کبیر ایران بست. او بر طبق این وسیله دیپلماسی تمامیت ارضی قلمروهای شاه ایران و از جمله گرجستان را ضمانت می‌کرد: می‌بایست تخلیۀ این کشور از روس‌ها حصول پذیرد و بر اساس یک معاهدۀ صلح، استرداد قطعی آن به ایران تأیید شود. شاه از جانب خود متعهد می‌شد که علیه سپاهیان روس در قفقاز به نبرد پردازد و مناسبات خود را با انگلستان قطع کند و به آن اعلان جنگ بدهد و وارد جرگۀ محاصرۀ قاره‌ای گردد.
از بخت بد این عهدنامه، ناپلئون پس از اندک زمانی به تزار الکساندر اول نزدیک شد. در ملاقات تیلسیت که مسئلۀ مشرق مورد بحث قرار گرفت، امپراتور اتحاد خود با ایران را به حساب نیاورد. از طرف دیگر ژنرال گاردان به تهران وارد شده و معاهدۀ فین کن اشتاین مورد تصویب فتحعلی‌شاه قرار گرفته بود، ولی معاهدۀ تیلسیت همه چیز را به مخاطره می‌افکند و نقشه‌ها را نقش بر آب می‌کرد.
جنگ که عملاً چندی بود بین ایرانیان و روسیان قطع شده بود بار دگر درگرفت. ژنرال روسی مقدمات حمله به ایروان را فراهم آورد. عباس‌میرزا ولیعهد بدین مناسبت به ناپلئون چنین نوشت: «وقتی عقاب صحرا در برابر خواب تسلیم می‌شود، قوش برای حفظ آرامش او سخت بیدار می‌ماند و از آشفته کردن خواب او می‌پرهیزد و آنگاه که گرگ از گرسنگی شدید رنج می‌برد به شیر نزدیک نمی‌شود. با این وصف مارشال گودوویچ به ناگاه به ایروان حمله برده است».
خلاصۀ کلام مخاصمات درمی‌گیرد، ایروان محاصره می‌شود. نخجوان تصرف می‌گردد. به علاوه روس‌ها در دریای خزر ناوگانی تدارک می‌بینند تا به سواحل ایران تاخت آورند. دیگر نمی‌توان به کمک فرانسویان دل بست. تهران سخت دچار تشویش و حیرت می‌گردد. با وجود این به تنهایی خود را از چنگ این مشکلات وحشت‌انگیز می‌رهاند. پادگان ایروان حملات روسیان را پیروزمندانه دفع می‌کند و تلفاتی سنگین بر آنان وارد می‌آورد و آنان را ناگریز می‌سازد تا دست از محاصره بردارند. روس‌ها خود را به تفلیس می‌رسانند و عقب می‌نشینند. رسیدن فصل زمستان عملیات جنگی را متوقف می‌کند.

[سیاست اروپا در ایران، دکتر محمود افشار، ترجمۀ ضیاء‌الدین دهشیری، چاپ سوم ۱۴۰۲، ص ۵۳-۵۷]

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی

@AfsharFoundation

BY بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار