آثار کهن شیعه

بسم الله الرحمن الرحيم
🔷آیا شب بیست و چهارم ماه رمضان هم می‌تواند شب قدر باشد؟

در برخی روایات به احتمال شب قدر بودن این شب اشاره شده، برای نمونه در خصال به سند صحیح ضمن روایتی در موارد سنّت غسل آورده است:
وَ قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِيُّ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «اغْتَسِلْ فِي لَيْلَةِ أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِين، مَا عَلَيْكَ أَنْ تَعْمَلَ فِي اللَّيْلَتَيْنِ جَمِيعاً»
(الخصال/ ۵۰۸؛ الاقبال به نقل از کتاب نهدی هم نقل کرده است)
احتمال دارد منظور از احتیاط در غسل هردوشب، زمانی است که هلال اول ماه به یقین ثابت نشده و شب بیست و سوم میان دوشب احتمال برود؛ همچنان که در روایت علی بن ابی حمزه بیان شده است (الکافی ۴/ ۱۵۶).

اما ظاهر روایت اینست که منظور از «دو شب» بیست و سوم و بیست و چهارم باشد. در این صورت به نظر می‌رسد منشأ این تردید، روایت مشهوری است که در مصادر عامّه نیز نقل شده و شب قدر را اولین شب از هفت شب آخری ماه می‌داند. چه این‌که اگر ماه سی روزه شود، بر شب بیست و چهارم و در غیر این صورت بر شب بیست و سوم منطبق خواهد شد.
هرچند در روایتی مجمل از امیر المؤمنین علیه السلام صرفا بر شب بیست و چهارم تطبیق داده شده که با توجه به اختلال متن می‌تواند ناشی از انتقال نادرست حدیث باشد:
قَالَ السَّائِلُ: بَيِّنْهَا فِي أَيِّ لَيْلَةٍ أَقْصِدُهَا؟ قَالَ: «اطْلُبْهَا فِي السَّبْعِ الْأَوَاخِرِ وَ اللَّهِ لَئِنْ عَرَفْتَ آخِرَ السَّبْعَةِ لَقَدْ عَرَفْتَ أَوَّلَهُنَّ وَ لَئِنْ عَرَفْتَ أَوَّلَهُنَّ لَقَدْ أَصَبْتَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ...ْ فَإِذَا مَضَتْ لَيْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَاطْلُبْهَا فِي أَرْبَعٍ وَ عِشْرِينَ وَ هِيَ لَيْلَةُ السَّابِعِ وَ مَعْرِفَةُ السَّبْعَةِ فَإِنَّ مَنْ فَازَ بِالسَّبْعَةِ كَمَّلَ الدِّينَ كُلَّهُ وَ هُنَّ الرَّحْمَةُ لِلْعِبَادِ وَ الْعَذَابُ عَلَيْهِم‏...» (الغارات ۱/ ۱۸۷)

احتمالاً تردیدی که در این روایت آمده نیز از همین جهت است:
عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ قَالَ: «إِنِّي أُخْبِرُكَ بِهَا بِمَا لَا أُعْمِي عَلَيْكَ هِيَ لَيْلَةُ أَوَّلِ السَّبْعِ» وَ قَدْ كَانَتْ تَلْتَبِسُ عَلَيْهِ لَيْلَةُ أَرْبَعٍ وَ عِشْرِين‏. (سرائر به نقل از کتاب موسی بن بکر ۳/ ۵۴۹؛ ظاهرا ضمیر بر راوی بر می‌گردد، یعنی گاهی با شب بیست و چهارم مشتبه می‌شد)

در نهایت احتمالا این گونه تعبیرات در سنّت شیعی هم به جهت تقیه و هماهنگ سخن گفتن با روایات عامّه باشد، و هم به جهت روش کلّی ائمه علیهم السلام در عدم تعیین قطعی شب قدر. چه این‌که از نقلی دیگر بر می‌آید تعبیر «أول لیلة من السبع الأواخر» قضیّه خارجیّه بوده و ناظر به آن ماه رمضانی است که حدیث در آن صادر شده و اتفاقا ۲۹ روزه بوده است. ابن طاوس بعد از ذکر حدیث سابق عبدالواحد گوید:
وجدت في الجزء الثالث من جامع محمد بن الحسن القمي لما روي منه هذا الحديث فقال ما هذا لفظه: عن زرارة قال كان ذلك الشهر تسعة و عشرين يوما. (الاقبال ۱/ ۳۷۴)
مؤید دیگر روایت بیهقی است:
قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ [وآله]وسَلَّمَ: " كَمْ مَضَى مِنَ الشَّهْرِ؟ " قَالُوا: مَضَى اثْنَتَانِ وَعِشْرُونَ وَبَقِيَ ثَمَانٍ، فَقَالَ: " بَلْ مَضَى اثْنَتَانِ وَعِشْرُونَ وَبَقِيَ سَبْعٌ؛ اطْلُبُوهَا اللَّيْلَةَ " (سنن کبری، ۴/ ۵۱۰)

@kotob_sh

👍5❤1

www.tgoop.com/kotob_sh/1015

2.23K viewsApr 3, 2024 at 19:57

بسم الله الرحمن الرحيم
🔷آیا شب بیست و چهارم ماه رمضان هم می‌تواند شب قدر باشد؟

در برخی روایات به احتمال شب قدر بودن این شب اشاره شده، برای نمونه در خصال به سند صحیح ضمن روایتی در موارد سنّت غسل آورده است:
وَ قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِيُّ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: «اغْتَسِلْ فِي لَيْلَةِ أَرْبَعَةٍ وَ عِشْرِين، مَا عَلَيْكَ أَنْ تَعْمَلَ فِي اللَّيْلَتَيْنِ جَمِيعاً»
(الخصال/ ۵۰۸؛ الاقبال به نقل از کتاب نهدی هم نقل کرده است)
احتمال دارد منظور از احتیاط در غسل هردوشب، زمانی است که هلال اول ماه به یقین ثابت نشده و شب بیست و سوم میان دوشب احتمال برود؛ همچنان که در روایت علی بن ابی حمزه بیان شده است (الکافی ۴/ ۱۵۶).

اما ظاهر روایت اینست که منظور از «دو شب» بیست و سوم و بیست و چهارم باشد. در این صورت به نظر می‌رسد منشأ این تردید، روایت مشهوری است که در مصادر عامّه نیز نقل شده و شب قدر را اولین شب از هفت شب آخری ماه می‌داند. چه این‌که اگر ماه سی روزه شود، بر شب بیست و چهارم و در غیر این صورت بر شب بیست و سوم منطبق خواهد شد.
هرچند در روایتی مجمل از امیر المؤمنین علیه السلام صرفا بر شب بیست و چهارم تطبیق داده شده که با توجه به اختلال متن می‌تواند ناشی از انتقال نادرست حدیث باشد:
قَالَ السَّائِلُ: بَيِّنْهَا فِي أَيِّ لَيْلَةٍ أَقْصِدُهَا؟ قَالَ: «اطْلُبْهَا فِي السَّبْعِ الْأَوَاخِرِ وَ اللَّهِ لَئِنْ عَرَفْتَ آخِرَ السَّبْعَةِ لَقَدْ عَرَفْتَ أَوَّلَهُنَّ وَ لَئِنْ عَرَفْتَ أَوَّلَهُنَّ لَقَدْ أَصَبْتَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ...ْ فَإِذَا مَضَتْ لَيْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَاطْلُبْهَا فِي أَرْبَعٍ وَ عِشْرِينَ وَ هِيَ لَيْلَةُ السَّابِعِ وَ مَعْرِفَةُ السَّبْعَةِ فَإِنَّ مَنْ فَازَ بِالسَّبْعَةِ كَمَّلَ الدِّينَ كُلَّهُ وَ هُنَّ الرَّحْمَةُ لِلْعِبَادِ وَ الْعَذَابُ عَلَيْهِم‏...» (الغارات ۱/ ۱۸۷)

احتمالاً تردیدی که در این روایت آمده نیز از همین جهت است:
عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ قَالَ: «إِنِّي أُخْبِرُكَ بِهَا بِمَا لَا أُعْمِي عَلَيْكَ هِيَ لَيْلَةُ أَوَّلِ السَّبْعِ» وَ قَدْ كَانَتْ تَلْتَبِسُ عَلَيْهِ لَيْلَةُ أَرْبَعٍ وَ عِشْرِين‏. (سرائر به نقل از کتاب موسی بن بکر ۳/ ۵۴۹؛ ظاهرا ضمیر بر راوی بر می‌گردد، یعنی گاهی با شب بیست و چهارم مشتبه می‌شد)

در نهایت احتمالا این گونه تعبیرات در سنّت شیعی هم به جهت تقیه و هماهنگ سخن گفتن با روایات عامّه باشد، و هم به جهت روش کلّی ائمه علیهم السلام در عدم تعیین قطعی شب قدر. چه این‌که از نقلی دیگر بر می‌آید تعبیر «أول لیلة من السبع الأواخر» قضیّه خارجیّه بوده و ناظر به آن ماه رمضانی است که حدیث در آن صادر شده و اتفاقا ۲۹ روزه بوده است. ابن طاوس بعد از ذکر حدیث سابق عبدالواحد گوید:
وجدت في الجزء الثالث من جامع محمد بن الحسن القمي لما روي منه هذا الحديث فقال ما هذا لفظه: عن زرارة قال كان ذلك الشهر تسعة و عشرين يوما. (الاقبال ۱/ ۳۷۴)
مؤید دیگر روایت بیهقی است:
قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ [وآله]وسَلَّمَ: " كَمْ مَضَى مِنَ الشَّهْرِ؟ " قَالُوا: مَضَى اثْنَتَانِ وَعِشْرُونَ وَبَقِيَ ثَمَانٍ، فَقَالَ: " بَلْ مَضَى اثْنَتَانِ وَعِشْرُونَ وَبَقِيَ سَبْعٌ؛ اطْلُبُوهَا اللَّيْلَةَ " (سنن کبری، ۴/ ۵۱۰)

@kotob_sh

BY آثار کهن شیعه