🔹️ دیا ما گیل نیشت‌( ۱۵۹۸)
نشست فرهنگ بومی گیلان( خرداد۱۴۰۴)

🔸موضوع نشست: تاریخ گیلان

🔹 با مدیریت و اجرای: پوراحمد جکتاجی

🔸 دوشنبه | ۵ خرداد | ساعت ۱۷:۳۰

@kfgil

▫️به گزارش گروه شعر فارسی خانه­‌ی فرهنگ گیلان؛ نقد و بررسی کتاب «ادبیات در وضعیت متاورس» اثر مزدک پنجه­‌ای عصر یکشنبه چهارم خرداد یک هزار و چهارصد و چهار همراه با جمعی از هنرمندان و هنردوستان در هوای بهاری خانه­‌ی فرهنگ گیلان برگزار شد. در ابتدا دبیر نشست، ستار جانعلی­‌پور، شاعر به معرفی کتاب پرداخت و سپس از نویسنده­ی کتاب دعوت به عمل آورد. پنجه­‌ای در ابتدای سخنان خود بیان داشت که مایل به شنیدن هر نوع نقدی است. سپس افزود: «یک بار که در سینما هفت­‌بعدی منطقه­‌ی آزاد انزلی نشسته بودم، جرقه­‌ی نوشتن این کتاب در ذهن من زده شد. هنگامی که ترس از افتادن را تجربه می­‌کردم. این کتاب حاصل یک سال و اندی تأمل و پژوهش من پیرامون نسبت میان ادبیات، زبان، تخیل و فناوری­‌های نوین است.» سپس پنجه­‌ای افزود که با نگاهی بینارشته­‌ای و البته دغدغه­‌مند کوشیده است نسبت ادبیات را با وضعیت متاورس بسنجد. «در فصل‌هایی از این کتاب به این پرداخته­‌ام که فناوری، به­ویژه در قالب متاورس، با شبیه­‌سازی مفرط جهان، تخیل را از بستر آرزو و میل انسانی به فضای شبه­‌واقعی انتقال می­‌دهد. جایی که دیگر نیازی به تصور نیست. چون همه­‌چیز به­‌نحوی قابل تجربه شده است. این وضعیت انسان را از آرزو تهی و ادبیات را از ضرورت خود خالی می­‌کند. چرا بنویسیم وقتی می‌توانیم بسازیم؟»
شاعر «کیفرخواست» سپس افزود که زبان در وضعیت متاورس در خطر فروکاسته شدن به ابزار انتقال داده است. اما ادبیات همیشه بازتولیدشونده است. درست است که متاورس می‌خواهد جهان را بسازد، اما ادبیات کارش چیز دیگری است. سپس او بیان داشت که این کتاب پاسخ کنجکاوی­های من است. «در این کتاب خواسته­‌ام نوعی آگاهی ادبی، فلسفی و زیبایی­‌شناسانه نسبت به آینده­‌ای ایجاد کنم که دیگر آینده نیست. بلکه حال در آمدن است. خواسته­ام از ادبیات بپرسم که در مواجهه با دنیایی مصنوعی چه باید کرد؟ و مهمتر اینکه، ما چگونه می­‌توانیم همچنان، در دل فناوری، شاعر بمانیم؟»
سپس دبیر نشست از نخستین سخنران، امید نقیبی­‌نسب که به صورت مجازی در جلسه حضور داشت، برای قرائت نقد و نظر خود دعوت کرد. این منتقد در ابتدا بیان داشت که کتاب به بیان تفاوت میان یونیورس و متاورس می­‌پردازد. «امروزه این بحث بسیار پیچیده شده است. ما با بحران تکنولوژی و هوش مصنوعی روبه­‌رو هستیم. دنیای جدید را ابزارهای جدید می­‌سازند. ما در یونیورس با منطق دوارزشی سروکار داریم ولی از ۱۹۰۰ به بعد منطق­ه‌ای چندارزشی و جدید وارد زیست ما شدند. خیلی از موارد این کتاب از منطق­ه‌ای دوارزشی پیروی می­‌کنند. در حالی­که متاورس با منطق­ه‌ای چندارزشی دنیای ما را دگرگون کرده­‌اند. ما در بلاک­چین با بلوک­‌های ارزش سر و کار داریم.»
سپس جانعلی­‌پور از دیگر سخنران جلسه، دکتر سینا جهاندیده، منتقد و نظریه­‌پرداز دعوت به عمل آورد. جهاندیده بیان داشت که جزوه­ه‌ای این کتاب را سه یا چهار سال پیش خوانده است و همان زمان گفتند که به­‌درستی از نظریه­‌ی هایدگر استفاده نکرده­‌اند. «برخی خلط­‌ها در این کتاب اشتباهند و برخی هم درستند. پنجه­‌ای ابتدا می­خواست از آنتی­‌اوتوپیا بنویسد. در این دویست سال، هر چه نسل دانشگاهی ما خوانده، ادبیات گوتنبرگی است. بعضی تصور می­‌کنند این اصیل­‌ترین ادبیات است؛ چون به نوشتار اهمیت می­‌دهد. در حالی­‌که در گذشته صدا اهمیت داشت و خاستگاه شعر همچنان صدا است. بحث چاپ باعث شد که مخاطب ارزش پیدا کند. زمانی که ما صاحب کتاب شدیم، از آن زمان مخاطب پدید آمد. بنابراین شعری که ابتدا صدا بود و بعد نوشتار شد و حالا هم که تبدیل به تصویر می­‌شود، از این سه مرحله عبور کرده است و نمی­‌توان گفت در این تصویر آزادی است.» او سپس بیان داشت که این نگاه هگلی است. شعر پنجه­‌ای شعر صدا است و او دچار دوگانگی است. «هایدگر وضعیت عجیبی در این کتاب دارد. در فصل اول جهان هایدگر پذیرفته می­‌شود. در فصل سکنی­‌گزینی، دوباره هایدگر پیدا می­‌شود و او را همراه با بودریار می­‌کوبد. گویی مفاهیم هایدگری را رها کرده.»
این منتقد سپس به موضوع گشتل پرداخت و افزود معنای قاب­بندی برای آن ترجمه شده است. «از دید هایدگر کل متاورس یک گشتل است. یعنی چیزی که واقعیت ما را تصاحب کرده و ما با یک الگوریتم، در حال تماشای جهان هستیم. به­نوعی جهان افلاطون در اینجا تکرار شده است. از دیدگاه هایدگر جهان متاورس، سایه­‌ی دیجیتال است.» بنابراین از دست نقد هایدگری فرار نکرده است و هایدگر امیدوار بود که جهان شعری جهان تکنولوژی را نجات بدهد. چون جهان شاعران، جهان بکر و دست­‌نخورده است. «بنابراین در این کتاب چیزی که رویای هایدگر بود، تبدیل به آنتی­‌اوتوپیای هایدگر شد. این اصلی­‌ترین موضوع کتاب است. اصلاً نمی­‌توان با منطق دوارزشی، جهان­‌های چندارزشی را نقد کرد.

پنجه­‌ای می­‌گوید متاورس، رویایی است که بارت و باختین می­خواستند؛ اما واقعاً در جهان متاورس، رویایی است یا همه­‌ی ما می­‌ترسیم؟ متاورس برای همه­‌ی انسان­‌ها کابوسی بیش نیست.»
جهاندیده سپس افزود که کتابی آموزنده و هشداردهنده است. «مفاهیمی که که نویسنده روی آنها فکر کرده است، یکی زبان است که با هایدگر آغاز می­‌شود؛ تخیل؛ واقعیت؛ روایت؛ متن؛ اثر؛ فراواقعیت. سایه­‌ی نقد ادبی بر این کتاب قابل مشاهده است. مثلاً در مورد روایت چندین صفحه بحث شده است و درباره‌ی متاورس در یک صفحه. مفاهیم بودریار را که می­‌آورد، اصلا در مورد ادبیات حرف نمی­‌زند؛ بنابراین در این بخش اثری از ادبیات نیست.»
سپس این نظریه­‌پرداز افزود بحثی هست به نام هنر تعاملی. «در هنر تعاملی، مخاطب پویایی داریم که بارت به آن اشاره می­‌کند. چگونه من به‌عنوان مخاطب با اثر گفتگو کنم. جهان متاورس به من امکان می­دهد تا بتوانم وارد آن جهان بشوم. فرض کنید آقای پنجه­‌ای شعری بگوید و فضاهایی ساخته بشود، و شما آن را از طریق عینک مطالعه­‌اش کنید، معنا تبدیل به تصویر شود. در گذشته اما شعر، صدا بود. آیا آن تجربه از بین رفته است؟ کدام تجربه­ی پیشاچاپ از بین رفته است؟ نوشتار در عصر گوتنبرگ برتر شد.»
سپس دبیر نشست از دومین سخنران، دکتر علیرضا نیکویی دعوت کرد. نیکویی ابتدا بیان داشت که از دیر زمان، دغدغه‌ی هوش رباتیک و هوش مصنوعی میان ادبا و متفکران وجود داشت. «سیلی از مفاهیم در این چند سال اخیر جاری شده است. این مسائل و مفاهیم یک سری از افراد را زودتر درگیر می­‌کند. در این کتاب اما با دو موضوع روبه­‌رو هستیم: شعف و هراس. آیا چیزی که در جهان متاورس شکل می­‌گیرد، می­‌تواند دارای احساس باشد؟ اگر هوش مصنوعی بر انسان غالب شود، چه اتفاقی می­‌افتد؟ تکلیف مترجم چه می‌شود؟»
سپس نیکویی افزود که نویسنده­‌ی کتاب با چهره­‌ی دوگانه­‌ای از جهان متاورس آشنا است. «تصویر ژانوسی. این دوچهره‌گی کاملاً قابل مشاهده است. اگر پنجه­‌ای در آستانه­‌ی برزخ دو جهان دو ارزشی و چند ارزشی می­‌ایستاد، ترسیم­‌گر بهتری می­‌شد. البته تا حد زیادی به این موضوع نزدیک شده است. به نوعی منطق مخمصه­‌ای را ترسیم کرده است. پارادوکس وقتی شکل می‌گیرد که ما در موقعیتی قرار بگیریم که بلاتکلیف باشیم. به همین دلیل پرداختن به هایدگر و بودریار و ریکور، خوب است؛ اما دغدغه­‌ی هایدگری باید عمیق­‌تر دنبال می­‌شد.» سپس نیکویی افزود که فراواقعیت چیز مهیبی است و به قرائت صفحاتی از کتاب و نقد آن پرداخت. در ادامه بحث و تبادل نظری میان منتقدان و حاضران شکل گرفت.    
@lfgil
🔻🔻🔻

📌 تعویق یک برنامه

به اطلاع علاقه‌مندان می‌رساند برنامه "بررسی تطبیقی سینما و موسیقی فیلمِ شطرنج باد" در روز پنج‌شنبه ۸ خرداد برگزار نمی‌شود.
زمان برگزاری این برنامه متعاقباً اعلام خواهد شد.
@kfgil

▪️ صبح روز بیست و ششم اردیبهشت ابراهیم رهبر نویسنده نام آشنای داستان‌نویسی کشورمان از رنج تن رها شد و در میان داستان‌هایش قرار گرفت. تسلیت به کلمه‌هایی که او را نوشتند.
خانه فرهنگ گیلان، نرگس مقدسیان، شهلا شهابیان، سهیلا فرزاد، ربابه کریمی، رویا رئیسی، افسانه یزدانی، شکراللهی، ابوالقاسم مبرهن، شاپور بوبرد، منوچهر بهدانی، پرویز فکرآزاد، طلا حسن نژاد، فاطمه خیراندیش، ساسان رضایی راد، شهرام دفاعی، داود شعبان زاده، فریبرز مسعودی، جواد شجاعی فرد، رقیه کاویانی، محمود بدرطالعی، مسعود جوزی، فرامرز طالبی، مسعود پورهادی، هادی غلام دوست، ناتاشا محرم زاده، رضا ستوده، حسن فرهنگ فر، نسیم خلیلی، شیوا پورنگ، مهدی ریحانی، نسرین عظیمی، غلامرضا مرادی، نسرین بابایی، م.موید، نشر پورنگ لاهیجان، نگار نادری

@kfgil