‌
کهن‌ترین سند شناخته شده از زبان فارسی نو

کتیبهٔ #تنگ_ازاو

(توضیح در یادداشت بعدی)

@Frataak

کهن‌ترین سند شناخته شده از زبان فارسی نو


کتیبهٔ #تنگ_ازاو (اَزَو، ازآو، ازآب، عذاب)، کهن‌ترین سنگ‌نوشته و کهن‌ترین سند شناخته‌شده از زبان فارسی نو است که در میان کوه‌های غرب افغانستان امروزی، در حدود ۲۵۰ ک.م. شرق هرات، قرار دارد. این کتیبه در سال ۷۵۲ یا ۷۵۳ م. به زبان فارسی نو و به خط عبری نوشته شده است. همچنین این کتیبه معرف شاخه‌ای گسترده از زبان و ادبیات فارسی است که با عنوان #فارسیهودی یا فارسی-یهودی شناخته می‌شود.
براساس روایت و.ب. هنینگ (۱۹۵۷)، این کتیبه پس از اطلاع دکتر احمدعلی کوهزاد، مدیر موزهٔ باستان‌شناسی کابل، در تابستان ۱۹۵۲ میلادی توسط ر. گریشمن و ر.ن. فرای مستند شد. بااین‌حال، به علت مشکلاتی، قالب‌گیری و عکسبرداری از آن با کیفیت بسیار پایینی انجام گرفت. همین کیفیت پایین سبب شد که فرای در آغاز آن را کتیبه‌ای پارتی معرفی کند. بعدتر اما، هنینگ توانست حروف عبری و زبان فارسی آن را شناسایی کند و مشوق آن شد تا د. بیوار از اکسفورد در سال ۱۹۵۶ به این منطقه برود و عکسهای بهتری تهیه شود.
عکس‌های جدید فرضیهٔ هنینگ را تأیید کرد و نشان داد که این سنگ‌نوشته در واقع شامل سه کتیبه است که توسط سه رهگذر به طور هم‌زمان در سال ۱۰۶۴ (از تقویم سلوکی) نوشته شده‌اند:

۱. (داود) بر(=پسر) ابراهام از کوبان کی(=که) این نیوه(=نبی، نوشته) کند په(=به) ۱۰۶۴، په مورا(=خدا) ی‌ی‌ی(=نشانگر نام خدا) یار اش او(=به) باد.

۲. زکرا/یافو بر اسماعیل از کوبان این نیوه کند په ۱۰۶۴، په مورا ی‌ی‌ی (یار) اش او باد، آمین.

۳. این شموئل بر رامش نوشت ی‌ی‌ی یاری اوی باد، آمین.


پ.ن. ۱: از این سنگ‌نوشته، دو ترجمه توسط و. ب. هنینگ (۱۹۵۷) و ا. ل. رپ (۱۹۶۷) انجام شده است که با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند از جمله اختلاف عمیق در خوانش تاریخ سنگ‌نوشته.
هر دو مقاله از بخش نظرات در دسترس است.

پ.ن. ۲: به نظر می‌رسد هیچ تصویری از این سنگ‌نوشته، جز آنچه هنینگ منتشر کرده، در دسترس نیست. اگر تصویر جدیدتری در اختیار دارید، لطفاً در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.

پ.ن. ۳: موقعیت جغرافیایی سنگ‌نوشته در لینک زیر مشخص شده است. دوستان افغانستانی، در صورت امکان، تصاویر جدید تهیه کنند:
https://maps.app.goo.gl/PT1qXtabxENfhsXu7


@Frataak

سخنرانی آنلاین بروس لینکلن
سرآغاز شر از دیدگاه ایرانیان
۲۸ دی، ساعت ۲۱:۳۰ بامداد به وقت تهران

https://utoronto.zoom.us/meeting/register/tZYsce6upjIqHNdBYK-2nrTg-8Emwy8hYBU8

فایل جلسه:
...

@frataak

سخنرانی آنلاین کارلو چرتی
برآمدن زبان فارسی: شناخت سیر تکامل نگارش در دوره ساسانی و اوایل اسلامی
۱۱ بهمن، ساعت ۰۳:۳۰ بامداد به وقت تهران

https://pourdavoud.ucla.edu/event/pourdavoud-lecture-series-carlo-cereti/

فایل جلسه:

https://youtu.be/7jxa1w3nTLk

@frataak

کهن‌ترین دستنویس شناخته شده از زبان فارسی نو

دستنویس نامهٔ #دندان_اویلیق یک و دو

در سال ۱۹۰۱ م.، سر مارک اورل اشتاین در میان کویر تکله‌مکان، حدود ۱۵۰ ک.م. شمال شرق شهر ختن، در منطقۀ امروزی شینجیانگ چین، ویرانه‌های شهرکی را یافت که به نام دندان اویلیق (ترکیب فارسی-ترکی به معنای خانۀ عاج) شناخته می‌شود.
در میان آثار به‌دست‌آمده از این محوطه، تکه‌ کاغذی مچاله‌ بود که بر روی آن حروف عبری دیده می‌شد. این نوشته بعدها "نامهٔ دندان اویلیق (یک)" نامیده شد و مشخص شد که کهن‌ترین دست‌نویس شناخته‌شده به زبان فارسی نو و نمونه‌ای ارزشمند از گونۀ #فارسیهودی است. محتوای آن به تجارت گوسفند و پارچه و نیز درخواست یک چنگ برای آموزش نوازندگی دختری اشاره دارد.
بیش از یک سده بعدتر، در سال ۲۰۰۴ م.، برگی تقریبا سالم از سندی مشابه در کتابخانۀ ملی چین شناسایی شد که به "نامهٔ دندان اویلیق دو" معروف شد. پژوهش‌های اخیر و مقایسۀ دو نامه با یکدیگر نشان داد که برگۀ جدید، صفحۀ نخست نامۀ پیشین است. همچنین از محتوای نامۀ دوم مشخص شد که نویسنده از یهودیان فارسی‌زبان سغد بوده که در منطقۀ ختن زندگی و در مسیر موسوم به جادۀ ابریشم به تجارت مشغول بوده است.
تاریخ نگارش این نامه، پیش‌تر بر اساس شباهت خط نامهٔ اول با کتیبۀ #تنگ_ازاو و نوع کاغذ به نیمۀ دوم قرن هشتم میلادی نسبت داده شده بود. اما اشارات تاریخی نامۀ دوم درباره شکست تبتیان در کاشغر، به تاریخ‌گذاری دقیقتر آن کمک شایانی کرد و امروز تاریخ نگارش آن به اواخر نیمۀ دوم سدۀ هشتم (حدود ۷۹۰ م.) نسبت داده می‌شود. این تاریخ‌گذاری به دلیل شواهدی است که نشان می‌دهد پس از شکست چین از مسلمانان در نبرد طراز (۷۵۱ م.)، تبتیان از خلا قدرت استفاده کرده و در سال ۷۶۳ م. منطقه ختن را تصرف کردند. این تصرف، نهایتاً به متروکه شدن دندان اویلیق در پایان قرن هشتم انجامیده است.

پ.ن. ۱: ترجمۀ نامۀ اول را ب. اوتاس (۱۹۶۸) و نامۀ دوم را ژانگ ژان و شی گوانگ (۲۰۰۸) (به چینی) و ژانگ ژان (۲۰۱۶) (به انگلیسی) منتشر کرده است. همچنین نامه دوم توسط ن. آصفی و ا. شفیعی (1399) به فارسی برگردانده شده است.
مقالات از بخش نظرات در دسترس است.

پ.ن. ۲: مطابقت و تاریخ‌گذاری نامه‌ها:
https://shorturl.at/cTZ5c

پ.ن. ۳: موقعیت جغرافیایی دندان اویلیق:
https://maps.app.goo.gl/HZT9RDibUayNfCjs8

پ.ن. ۴: پادشاهی و شهر ختن چندین سده پیش‌تر از نگارش نامه‌ها، توسط ایرانیان سکایی، به‌عنوان مرکزی تجاری در مسیر جادۀ ابریشم بنا شده بود و نقشی اساسی در انتقال آیین بودایی از هند به چین ایفا کرد. در میانه‌های سدۀ یازدهم میلادی، ختن به تصرف ترکان مسلمان درآمد و به‌تدریج زبان ختنی و آیین بودایی در این منطقه برای همیشه خاموش شد. از این منطقه، اسناد ارزشمندی به زبان ختنی، شرقی‌ترین زبان ایرانی میانه، به‌دست آمده است.
آثار به‌دست‌آمده از دندان اویلیق:
https://idp.bl.uk/dandan-uiliq/

@Frataak

دکتر سهیل دلشاد، پژوهشگر ایران‌شناسی در حوزه زبان‌ها و خطوط میخی شرق نزدیک در دوره هخامنشی، از دو هفته پیش در کانال تلگرامی خود سلسله جلسات هفتگی کتیبه‌خوانی هخامنشی را آغاز کرده است.
در این جلسات، علاوه بر خوانش و بررسی واژگانی کتیبه‌های پارسی باستان، نسخه‌های عیلامی و بابلی این کتیبه‌ها نیز ترجمه و تحلیل می‌شوند و مطالب با توضیحات تکمیلی ضروری درباره تاریخ و باستان‌شناسی همراه شده است.
تلاش او در این زمینه بسیار ارزشمند و ستودنی است، چرا که در زبان فارسی تقریباً هیچ منبعی برای کتیبه‌های عیلامی و بابلی هخامنشی وجود ندارد و چنین ابتکاری گامی بزرگ و اساسی در جهت گسترش آگاهی علاقه‌مندان است.

👉👉https://www.tgoop.com/rabtupsharri/187 👈👈

@Frataak

معرفی #نسخه فارسی زرتشتی به شماره ۳۸ از کتابخانه ملی فرانسه

شامل:
"مینوی خرد" به نظم (با مقدمه‌ای طولانی تا برگه ۳۹)
"تاریخ اساطیری جهان (ناقص)" از برگه ۹۹

اثر داراب سنجانه به سال ۱۰۴۶ یزدگردی (۱۶۷۸م.)

دسترسی و دانلود:
https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b100861335

تصویر: برگ ۳۷پ حاوی نام سراینده و تاریخ یزدگردی

#Suppl_Pers_38
#مینوی_خرد

@Frataak

سخنرانی آنلاین پاول لوریه
آیین آتش سغدی: در میان زرتشتی‌گری و بودایی‌گری
۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۲۱:۳۰ به وقت تهران

https://www.soas.ac.uk/about/event/kutar-memorial-lecture-series-sogdian-fire-worship-between-zoroastrianism-and-buddhism

فایل جلسه:
https://youtu.be/1IPxC6lkGNI?si=kNXJ_6N2MdiqP90Z

@frataak

سخنرانی آنلاین جیمز هاوارد-جانستون
درباب زندگی و دستاوردهای خسرو انوشیروان
۱۷ اسفند، ساعت ۲۰:۳۰ به وقت تهران

https://gc-cuny-edu.zoom.us/meeting/register/IjsPCkfuTKy26O7jfkG01w#/registration

فایل جلسه:
...

@frataak

سخنرانی آنلاین یوهان سهراب دینشاه وواینا
با موضوع هرمنوتیک زرتشتی در دوره اواخر باستان
۱۴ فروردین ۱۴۰۴، ساعت ۰۳:۳۰ بامداد به وقت تهران

https://pourdavoud.ucla.edu/event/pourdavoud-lecture-series-yuhan-vevaina/

فایل جلسه:
...

@frataak

مجموعه سخنرانی های (آنلاین) مرکز پورداود
با موضوع بستر ایرانی باستان کتاب مقدس
۲۳ و ۲۴ اسفند، از ساعت ۲۰:۱۰ به وقت تهران

https://pourdavoud.ucla.edu/event/the-bible-in-its-ancient-iranian-context/

https://ucla.app.box.com/s/8qufvrcj7fljh2kionf3slqio3huz5b9

https://ucla.zoom.us/j/91611647646

فایل جلسه:
...

@frataak

عید نوروز است هر روزی به ما نوروز باد
شام ایران روز باد 🕊


نوروز و درخشش روشنی بهار بر تاریکی زمستان‌ها، پیروز!
ایدون باد،
ایدونتر باد🪻


سروده ملک‌الشعرا بهار
نگاره از هنرمندی ناشناس

@Frataak