غلوپژوهی

جایگاه والای وحی در کتاب و سنت، و انکار آن در نگرش غالیانه
به مناسبت بعثت رسول اکرم صلوات الله علیه وآله

دیدگاهی وجود دارد که در آن همه چیز عالم و در همۀ ازمان نزد امام حاضر است و تغییری در علم حجت الهی راه ندارد. ایشان بر این باورند که «علم آنان [امامان ع] محیط، نامتناهی و لایتغیر است.» (امراء هستی، ص324) و «خلاصه همان علمی که خدا دارد و فرماید: عالم الغیب لا یعزب عن علمه مثقال ذرة فی الأرض و لا فی السماء، خداوند عالم به غیب است، آن‌چنانکه هیچ ذره‌ای در زمین و آسمان از اطلاع او خارج نیست، همان علم برای ائمه و اولیاء نیز می‌باشد» (همان، ص329).
از جمله ثمرات این مبنا این است که رسول الله ص و امیرالمؤمنین «علی ع در شیرخوارگی بر علوم الهی که مصدر افاضۀ وحی بر انبیاء توسط جبرئیل است احاطه داشته» (همان، ص264) و با این اطلاع بر وحی قبل از نزول، به تعبیر برخی، وحی امری نمایشی است.
در این راستا به روایاتی حاکی از قرآن‌خوانی امیرالمؤمنین (ع) در بدو تولد هم استناد کرده‌اند. این روایات بیشتر از منابع غالیان و با اصطلاحات ایشان است (الهداية الكبرى، ص100-101؛ مشارق أنوار اليقين، ص120). در موردی نیز از طرق منقطع و از متهمان از بزرگان عامه است که در آن متنی طولانی را به طرق بی‌ارتباط به هم نسبت داده‌اند که این متون هرگز از طرق معهود از آن مشاهیر نقل نشده است (الأمالي للطوسي، ص706-709). در نقل دیگر همین خبر قرآن‌خوانی در هنگام ولادت وجود ندارد (الأمالي للصدوق، ص132).

در برابر، در آیات و روایات متواتر و نزد فریقین، وحی و از آن جمله وحی قرآن بر حضرت رسول الله ص امری کاملاً ضروری است. آیات بسیاری که نشان می‌دهد اعطای قرآن و رسالت با وحی بوده است، و وحی امری واقعی و نه نمایشی است (نمونه: النساء: 163؛ شوری: 7، 13، 52-53) و غیب و خزائن الله در دست رسول خدا نیست و او تنها تابع وحی است (نمونه: الأنعام: 50؛ یونس: 15؛ سبأ: 50). فراتر از آن، آیات بسیاری نیز تصریح در این دارند که رسول الله ص پیشتر از محتوای وحی مطلع نبوده، و در جریان حوادث حضور نداشته است:

﴿وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْري مَا الْكِتابُ وَ لاَ الْإيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدي إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيم﴾‏ (الشورى: 52)
﴿نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلين﴾‏ (يوسف: 3)
﴿تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقين﴾‏ (هود: 49)
﴿ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ‏.﴾ (آل عمران: 44)
﴿ذلِكَ مِن أَنباءِ الغَيبِ نُوحيهِ إِلَيكَ وَ ما كُنتَ لَدَيهِم إِذ أَجمَعُوا أَمرَهُم وَ هُم يَمكُرُونَ‏.﴾ (یوسف: 102)
﴿وَ ما كُنتَ تَرجُوا أَن يُلقى‏ إِلَيكَ الكِتابُ إِلاَّ رَحمَةً مِن رَبِّكَ فَلا تَكُونَنَّ ظَهيراً لِلكافِرين﴾‏ (القصص: 86)
﴿وَ ما كُنتَ بِجانِبِ الغَربِيِّ إِذ قَضَينا إِلى‏ مُوسَى الأَمرَ وَ ما كُنتَ مِنَ الشَّاهِدينَ‏* وَ لكِنَّا أَنشَأنا قُرُوناً فَتَطاوَلَ عَلَيهِمُ العُمُرُ وَ ما كُنتَ ثاوِياً في‏ أَهلِ مَديَنَ تَتلُوا عَلَيهِم آياتِنا وَ لكِنَّا كُنَّا مُرسِلينَ‏* وَ ما كُنتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذ نادَينا وَ لكِن رَحمَةً مِن رَبِّكَ لِتُنذِرَ قَوماً ما أَتاهُم مِن نَذيرٍ مِن قَبلِكَ لَعَلَّهُم يَتَذَكَّرُون﴾‏ (القصص: 44-46)
﴿وَأَنزَلَ اللَّهُ عَلَيكَ الكِتابَ وَالحِكمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَم تَكُن تَعلَم﴾ (النساء: 113)

هم‌چنین، در برخی آیات آمده که قصۀ برخی رسولان را بر تو گفتیم و برخی را نگفتیم. این تقابل نیز آشکارا حاکی از تبعض و تغییر در علم رسول الله ص است:
﴿وَ رُسُلاً قَد قَصَصناهُم عَلَيكَ مِن قَبلُ وَ رُسُلاً لَم نَقصُصهُم عَلَيكَ وَ كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى‏ تَكليماً﴾‏ (النساء: 164)
﴿وَ لَقَد أَرسَلنا رُسُلاً مِن قَبلِكَ مِنهُم مَن قَصَصنا عَلَيكَ وَ مِنهُم مَن لَم نَقصُص عَلَيك‏﴾‏ (غافر: 78)
آیاتی نیز دلالت بر این دارند که قرآن صرفاً وحی است.
﴿إِن هُوَ إِلاَّ وَحيٌ يُوحى‌‏﴾ (النجم: 4)
﴿قُل إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثلُكُم يُوحى‏ إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُم إِلهٌ واحِد‌‏﴾ (الكهف: 110؛ فصلت: 6)

صدها روایت نیز در زمینۀ این تغییر و تطور قابل ارائه است (نمونه‌ها) و برخی از روایات متهمان به غلو و متهمان که حاکی از نامحدودیت علم امام است، توان تعارض با آیات و روایات گسترده ندارند. (ان شاء الله در فرصتی نقد دلالی و اعتباری روایات مقابل تقدیم می‌شود.)

#علم_غیب

@gholow2

Telegram

غلوپژوهی

#علم_غیب، در آیات، روایات و کلمات عالمان امامی
بخش1: مروری بر برخی روایات کتاب بصائر الدرجات

- حدثنا أحمد بن محمد عن علي بن النعمان عن ابن مسكان عن ضريس قال: كُنتُ مَعَ أَبِي بَصِيرٍ عِندَ أَبِي جَعفَرٍ ع فَقالَ لَهُ أَبُو بَصِيرٍ بِما يَعلَمُ عالِمُكُم…

www.tgoop.com/gholow2/2800

5.74K viewsedited  Jan 28 at 12:40

جایگاه والای وحی در کتاب و سنت، و انکار آن در نگرش غالیانه
به مناسبت بعثت رسول اکرم صلوات الله علیه وآله

دیدگاهی وجود دارد که در آن همه چیز عالم و در همۀ ازمان نزد امام حاضر است و تغییری در علم حجت الهی راه ندارد. ایشان بر این باورند که «علم آنان [امامان ع] محیط، نامتناهی و لایتغیر است.» (امراء هستی، ص324) و «خلاصه همان علمی که خدا دارد و فرماید: عالم الغیب لا یعزب عن علمه مثقال ذرة فی الأرض و لا فی السماء، خداوند عالم به غیب است، آن‌چنانکه هیچ ذره‌ای در زمین و آسمان از اطلاع او خارج نیست، همان علم برای ائمه و اولیاء نیز می‌باشد» (همان، ص329).
از جمله ثمرات این مبنا این است که رسول الله ص و امیرالمؤمنین «علی ع در شیرخوارگی بر علوم الهی که مصدر افاضۀ وحی بر انبیاء توسط جبرئیل است احاطه داشته» (همان، ص264) و با این اطلاع بر وحی قبل از نزول، به تعبیر برخی، وحی امری نمایشی است.
در این راستا به روایاتی حاکی از قرآن‌خوانی امیرالمؤمنین (ع) در بدو تولد هم استناد کرده‌اند. این روایات بیشتر از منابع غالیان و با اصطلاحات ایشان است (الهداية الكبرى، ص100-101؛ مشارق أنوار اليقين، ص120). در موردی نیز از طرق منقطع و از متهمان از بزرگان عامه است که در آن متنی طولانی را به طرق بی‌ارتباط به هم نسبت داده‌اند که این متون هرگز از طرق معهود از آن مشاهیر نقل نشده است (الأمالي للطوسي، ص706-709). در نقل دیگر همین خبر قرآن‌خوانی در هنگام ولادت وجود ندارد (الأمالي للصدوق، ص132).

در برابر، در آیات و روایات متواتر و نزد فریقین، وحی و از آن جمله وحی قرآن بر حضرت رسول الله ص امری کاملاً ضروری است. آیات بسیاری که نشان می‌دهد اعطای قرآن و رسالت با وحی بوده است، و وحی امری واقعی و نه نمایشی است (نمونه: النساء: 163؛ شوری: 7، 13، 52-53) و غیب و خزائن الله در دست رسول خدا نیست و او تنها تابع وحی است (نمونه: الأنعام: 50؛ یونس: 15؛ سبأ: 50). فراتر از آن، آیات بسیاری نیز تصریح در این دارند که رسول الله ص پیشتر از محتوای وحی مطلع نبوده، و در جریان حوادث حضور نداشته است:

﴿وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْري مَا الْكِتابُ وَ لاَ الْإيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدي إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيم﴾‏ (الشورى: 52)
﴿نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلين﴾‏ (يوسف: 3)
﴿تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقين﴾‏ (هود: 49)
﴿ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ‏.﴾ (آل عمران: 44)
﴿ذلِكَ مِن أَنباءِ الغَيبِ نُوحيهِ إِلَيكَ وَ ما كُنتَ لَدَيهِم إِذ أَجمَعُوا أَمرَهُم وَ هُم يَمكُرُونَ‏.﴾ (یوسف: 102)
﴿وَ ما كُنتَ تَرجُوا أَن يُلقى‏ إِلَيكَ الكِتابُ إِلاَّ رَحمَةً مِن رَبِّكَ فَلا تَكُونَنَّ ظَهيراً لِلكافِرين﴾‏ (القصص: 86)
﴿وَ ما كُنتَ بِجانِبِ الغَربِيِّ إِذ قَضَينا إِلى‏ مُوسَى الأَمرَ وَ ما كُنتَ مِنَ الشَّاهِدينَ‏* وَ لكِنَّا أَنشَأنا قُرُوناً فَتَطاوَلَ عَلَيهِمُ العُمُرُ وَ ما كُنتَ ثاوِياً في‏ أَهلِ مَديَنَ تَتلُوا عَلَيهِم آياتِنا وَ لكِنَّا كُنَّا مُرسِلينَ‏* وَ ما كُنتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذ نادَينا وَ لكِن رَحمَةً مِن رَبِّكَ لِتُنذِرَ قَوماً ما أَتاهُم مِن نَذيرٍ مِن قَبلِكَ لَعَلَّهُم يَتَذَكَّرُون﴾‏ (القصص: 44-46)
﴿وَأَنزَلَ اللَّهُ عَلَيكَ الكِتابَ وَالحِكمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَم تَكُن تَعلَم﴾ (النساء: 113)

هم‌چنین، در برخی آیات آمده که قصۀ برخی رسولان را بر تو گفتیم و برخی را نگفتیم. این تقابل نیز آشکارا حاکی از تبعض و تغییر در علم رسول الله ص است:
﴿وَ رُسُلاً قَد قَصَصناهُم عَلَيكَ مِن قَبلُ وَ رُسُلاً لَم نَقصُصهُم عَلَيكَ وَ كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى‏ تَكليماً﴾‏ (النساء: 164)
﴿وَ لَقَد أَرسَلنا رُسُلاً مِن قَبلِكَ مِنهُم مَن قَصَصنا عَلَيكَ وَ مِنهُم مَن لَم نَقصُص عَلَيك‏﴾‏ (غافر: 78)
آیاتی نیز دلالت بر این دارند که قرآن صرفاً وحی است.
﴿إِن هُوَ إِلاَّ وَحيٌ يُوحى‌‏﴾ (النجم: 4)
﴿قُل إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثلُكُم يُوحى‏ إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُم إِلهٌ واحِد‌‏﴾ (الكهف: 110؛ فصلت: 6)

صدها روایت نیز در زمینۀ این تغییر و تطور قابل ارائه است (نمونه‌ها) و برخی از روایات متهمان به غلو و متهمان که حاکی از نامحدودیت علم امام است، توان تعارض با آیات و روایات گسترده ندارند. (ان شاء الله در فرصتی نقد دلالی و اعتباری روایات مقابل تقدیم می‌شود.)

#علم_غیب

@gholow2

BY غلوپژوهی